Tuy nhiên, từ những góc độkhác nhau, nhìn theo quan điểm sử học của Trung Quốc thì, con đường tơ lụa đượcthành lập khi Nhà Hán ở Trung Quốc chính thức mở cửa giao thương với phương Tâyvào năm 130 TCN. Đặc biệt phải kể đến phái đoàn Trương Khiên được cử đi làmcông tác ngoại giao, liên kết các vùng lãnh thổ phía tây của Trung Quốc để tạora liên minh chống lại người Hung Nô.
Quaytrở lại câu chuyện Con đường tơ lụa, điều thú vị là trong tiếng Hy Lạp cổ đại gọiTrung Quốc là “Seres”, nghĩa đen là “vùng đất tơ lụa”. Các nhà sử học hiện naythích thuật ngữ “Con đường tơ lụa”. Tuy nhiên, ý nghĩa ở đây không phải là mộtcon đường đơn lẻ, mà thực tế, nó là một mạng lưới giao thông, kết nối giưãnhững vùng mà các đoàn thương nhân cổ xưa đi qua. Thuật ngữ này đề cập đến một mạng lưới các tuyến đường đượccác thương nhân sử dụng trong hơn 1.500 năm, kể từ khi triều đại nhà Hán củaTrung Quốc mở cửa giao thương vào năm 130 TCN cho đến năm 1453, khi Đế chêÓttoman đóng cửa thương mại với phương Tây.
Nhà địa lý người Đức Ferdinand vonRichthofen lần đầu tiên sử dụng thuật ngữ “con đường tơ lụa” vào năm 1877để mô tả con đường hàng hóa được vận chuyển thuận tiện giữa châu Âu và Đông Á.Thuật ngữ này cũng đóng vai trò như một phép ẩndụ cho việc trao đổi hàng hóa và ý tưởng giữa các nền văn hóa đa dạng.
Xem thêm: Nướng mực bằng than hay cồn ngon hơn?
Rất nhiều hàng hóa được vận chuyển dọc theoCon đường tơ lụa. Các thương gia đã mang lụa từ Trung Quốc đếnchâu Âu, nơi lụa được may mặc cho hoàng gia và những khách hàng giàu có. Cácmặt hàng được yêu thích khác từ châu Á bao gồm ngọc bích và các loại đá quýkhác, đồ sứ, trà và gia vị. Đổi lại, ngựa, đồ thủy tinh, hàng dệt và hàng hóa sản xuất sẽ di chuyển vềphía đông.
Vịnh Ánh Trăng nằm trong quần thể hồ Kanas, thắng cảnh nổi tiếng Tân Cương. Nguồn ảnh: Đạo Liên
Con đường tơ lụa kéo dài khoảng ~6.437 km, băng qua một số cảnh quan hùng vĩ nhất thế giới, bao gồm Sa mạc Gobivà Dãy núi Pamir. Mạng lưới giao thương này trải dài trên nhiều vùng lãnh thổ,chính vì thế, nó không có một nhà nước – chính phủ nào chính thức bảo hộ. Ởthời kỳ hưng thịnh, trên các tuyến đường thường xảy ra những sự việc tương đôíkhốc liệt. Nguyên nhân được bắt nguồn từ chính thiên nhiên và con người. Bãocát sa mạc, tuyết rơi, khan hiếm nguồn nước cũng như tình trạng an ninh cướpbóc xảy ra rất phổ biến. Để tự bảo vệ mình, các thương nhân đã cùng nhau thànhlập các đoàn lữ hành với lạc đàhoặc các động vật sống theo bầy đàn khác.
Ngoài ra, các nhà truyền giáo, tăng nhâncũng đi theo các đoàn người thương nhân nhằm mục đích truyền giáo, hoặc họ đượcchính những thương nhân mời tham gia nhằm mục đích phục vụ tín ngưỡng, câùnguyện bình an trên các nẻo đường. Dọc theo các vùng đất, tuyến đường mà cácđoàn thương nhân đi qua, theo thời gian, các quán trọ lớn được gọi là caravansera mọc lên để làm chỗ ở cho cácthương gia nghỉ ngơi.
Tiếp đến là các trú xứ tôn giáo, đặc biệt là Phật giáo.Hiện còn lưu giữ rất nhiều di chỉ hang động trên khắp hành trình từ Tây An –Đôn Hoàng – Tân Cương – Pakistan – Afghanistan… Mỗi một hành trình, không hẳnlà được kéo dài toàn tuyến, mà có thể chỉ là chia cắt chuyển giao hàng hóa ởtừng trạm bởi yếu tố sức khỏe, ngôn ngữ, văn hóa…
Bắt nguồn từ nhữngtrạm nghỉ, điểm trung chuyển đã dần hình thành các thị trấn, thành phố giaothương sầm uất thời đó. Như Đôn Hoàng – Cam Túc, Trung Quốc, Kashgar – NamCương, Trung Quốc, Khiva, Bukhara (Uzebekstan)… là một ví dụ.
Du khách trải nghiệm cưỡi lạc đà ở Tân Cương, nơi từng là giao lộ quan trọng trên con đường tơ lụa huyền thoại. Nguồn ảnh: Đạo Liên
Một trong những lữkhách nổi tiếng nhất của Con đường tơ lụa là Marco Polo (1254 - 1324). Sinh ratrong một gia đình thương gia giàu có ở Venice, Ý, Marco đã cùng cha mình điđến Trung Quốc khi ông mới 17 tuổi. Họ đã đi trong hơn ba năm mới tới được BắcKinh, vào năm 1275. Marco ở lại triều đình của Hốt Tất Liệt – nhà Nguyên vàđược cử đi làm nhiệm vụ ở những vùng châu Á mà người châu Âu chưa từng đặt chânđến. Khi trở về, Marco Polo đã viết về những cuộc phiêu lưu của mình. Bản thảo gốc của Il milione được viết bằng tiếng Phápcổ và được lưu giữ tại Thư viện Quốc gia ở Paris, chỉ được xuất bản vào năm1824. Được biết đến với một số tựa đề: “Sự đa dạng của thế giới”, “Cuốn sáchcủa những điều kỳ diệu”.
Xem thêm: Kiên Giang xét giải thưởng Chiêu Anh Các lần thứ I - năm 2025
Tác phẩm của Marco Polo là một trong những tác phẩm duký vĩ đại nhất thời Trung cổ và là tác phẩm đầu tiên tiết lộ cho Tây Âu về thếgiới bao la và huyền ảo của châu Á. Tuy nhiên, trong suốt cuộc đời của ông,cũng như trong những thế kỷ tiếp theo, các biến thể khác của bản thảo này đãxuất hiện, hầu hết bằng tiếng Ý. “Marco Polo: Từ Venice đến Thượng Đô” và“Marco Polo du hành về Phương Đông” là hai cuốn sách liên quan đến MarcoPolo - vị lữ khách nổi tiếng nhất của Conđường tơ lụa được giới thiệu ở Việt Nam.
Nepal, quốc gia nằm trong lục địa vùng Himalaya ở Nam Á với nhiều di sản văn hóa thế giới UNESSCO được công nhận. Nguồn ảnh: Đạo Liên
Nhà thờ Chính thống Ba Ngôi ở Kyrgyzstan
Kể từ sau khi thươngmại hàng hải xuất hiện và thay thế. Bởi những sự tiện lợi và an toàn, con đườngtơ lụa đường bộ này đã bị lãng quên và tưởng như đã mờ dần trong ký ức. Tuynhiên, giá trị văn hóa, lịch sử, cảnh quan thiên nhiên dọc tuyến đi các vùngkhác biệt về địa mạo, cảnh sắc vẫn còn vang vọng cho tới ngày nay…
Chúng được nhắctới không chỉ bởi các nhà nghiên cứu lịch sử mà phải kể đến công sức của nhữngngười làm du lịch. Mở tuyến, để ghi nhớ và gợi lại ký ức, kết nối giá trị củaquá khứ và hiện tại để rồi hướng đến một tương lai tốt đẹp hơn.
Quảng trường Registan ở Uzbekistan
Những điểm nổi bật nhất màcon đường tơ lụa mang lại giá trị cũng như cảm xúc cho mỗi lữ khách đặt chântới, dù hiện nay, chúng đã được chia cắt thành các vùng lãnh thổ hành chínhkhác nhau, đó là:
- Cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, trải lòngtrước sự bao la của núi, sông, hồ, hòa mình trong vọng âm trầm hùng của quákhứ…
- Màu sắc văn hóa giao thương, phương thứcthương mại nhỏ lẻ trong các khu chợ truyền thống hay khu thương mại phức hợpvẫn còn rất rõ ràng kéo dài suốt từ Tân Cương qua các vùng của Nam Á, Tây Á vàTrung Á, kéo dài tới tận các nước Trung Đông, Thổ Nhĩ Kỳ và Ai Cập…
- Giao thoa về ngôn ngữ, có rất nhiêùthuật ngữ, danh từ riêng được sử dụng chung cho toàn tuyến.
- Tôn giáo, và ở đây phải nói đến là Phậtgiáo và Hồi giáo là rõ nét nhất.
- Ẩm thực, các bạn sẽ gặp một màu sắc ẩmthực kéo dài từ Tân Cương, qua Trung Á. Rất nhiều các món ăn mà chúng ta tưởngchừng như là địa phương thì rất có thể, quê hương, nguồn gốc của món ăn đó lạiđược mang tới từ những miền đất xa xôi khác. Trải qua thời gian và khéo léođiều chỉnh phù hợp với văn hóa, khẩu vị của vùng đất mới mà vô tình, chúng takhông còn nhìn thấy sự logic tương quan với bản gốc.
- Nghệ thuật, đó là những lĩnh vực như hôịhọa, điêu khắc, âm nhạc…
Đạo Liên
Bình luận